آیا د قبایلي ښځو لپاره کار کول ګناه دی؟

د افغانستان په چارو کې د روسي مداخلې نه وروسته مذهبي طبقې ښځې په کورونو کې بندې کړې. له دې فرصت څخه په ګټه اخیستلو قبیلوي مشرانو د نجونو ښوونځي د مېلمنو خونې جوړې کړې. د ترهګرۍ پر ضد جګړې نور هم د ښوونځیو دروازې وتړلې، او په لویه پیمانه ښوونځي په بمونو والوزول شول.

چې خپل نوم نه څرګندوي، زن نیوز ته وویل چې د نجونو ښوونځیو ګټه دا وه چې دوی ته وړیا مېلمستون ترلاسه کېده، او همدارنګه د څلورمې درجې څو دندې، چې د کور لګښتونه یې پرې پوره کول. هغه زیاته کړه چې سیاسي ایجنټ بشپړ واک درلود، او چې چا ته به یې ښوونځی ورکول غوښتل، ورکول یې. ګڼ شتمن قبیلوي مشران داسې وو چې څلور یا پنځه ښوونځي یې ترلاسه کړي وو، د کومو ودانۍ چې دوی په شخصي ګټه کې کارولې، او د څلورمې درجې د کارکوونکو تنخواوې به هم پخپله اخېستل.

اوس حالات تر دې ځایه رسېدلي دي چې د ښځو لپاره دنده ترسره کول هم "حرام" بلل کېږي. طالبانو سخت دریځو د نجونو ښوونځیو ته تر ټولو زیات زیان رسولی، ځکه چې د دوی په نظر نجونې نه باید زده‌کړې وکړي او نه له کوره بهر ووځي. په قبیلوي سیمو کې جوړ شوي ښوونځي مخکې له مخکې د مېلمنو خونو په توګه کارېدل، خو طالبانو ته د نجونو ښوونځي نوم هم د منلو وړ نه و.

نجونې له زده‌کړو څخه محروم ساتلو کې یوازې طالبان مسؤل نه وو، بلکې د FCR (د سرحدي جرمونو مقررات) قانون لاندې سیاسي ایجنټانو ته بشپړ واکونه ورکړل شوي وو. د دوی اړیکې یوازې د قبیلوي مشرانو پورې محدودې وې، کوم چې د نجونو ښوونځیو د نه جوړولو غوښتنه کوله.

هغوی وویل چې د FCR د سرحدي جرمونو مقررات تر قانون لاندې د FATA د فدرالي لخوا اداره شوي قبایلي سیمې لپاره د ولسمشر او ګورنر جلا جلا کوټې وې، چې په دې کې د نجونو ښوونځي هم شامل وو. د دواړو فنډونه یو ځای کولو سره د دې بودیجه د خیبر پښتونخوا د بودیجې څخه زیاته وه، خو دا پیسې د عامو قبایلو د هوساینې پر ځای په نورو موخو مصرفېدې.

د دې اړوند د وزیرستان، پاکستان یوه ښځه ټولنیز فعاله وايي چې په قبیلوي سیمو کې ښځو تر اوسه پورې خپلواکي نه ده ترلاسه کړې او سخت ټولنیزې بندیزونه دوی ته د دندې یا کار کولو اجازه نه ورکوي. ځینې کسان د خپلې مور یا خویندې نوم اخیستو ته هم شرم محسوسوي، او تعلیم یافته کسان هم ښځو ته یوازې په کورونو کې پاتې کېدو ته هڅوي.

د باجوړ، خیبر پختونخوا، پاکستان له لرې پرتو سیمو څخه تعلق لرونکې فاطمه یوه بله ښځه ده چې د خپل کورنۍ سختو دودونو او بندیزونو سره مخ شوې ده. فاطمه وویل ما تعلیم ترلاسه کړ او نه یوازې د خپلې کورنۍ بلکې د خپلې سیمې پرمختګ کې هم برخه واخستله، خو د هغوی کورنۍ هغه ته د کار کولو اجازه نه ورکوله. هغوی فکر کاوه چې ښځو ته یوازې د کورنیو چارو پورې اړوند کارونه کول پکار دي او بهرني نړۍ ته قدم ایښودل د هغوی لپاره مناسب نه دي. دې دودیزې فکرونو فاطمه ته د خپلو خوبونو د ترسره کولو په لاره کې خنډ جوړ کړی.

په پاکستان کې د افغانستان یوه افغان ښځه، چې فرضي نوم یې شایسته ایښودل شوی دی، وایي چې کله طالبان په افغانستان کې په حکومت رسیدل، هغه د یوه فابریکه کې کار کوله، خو د طالبانو په واکمنېدو سره هغه ته د کار کولو اجازه ورنه کړل شوه. د دې وضعیت په نظر کې نیولو سره، هغې پاکستان ته راکډه شوې ترڅو خپل ژوند ته دوام ورکړي، خو دلته هم هغې له ګڼو ستونزو سره مخامخ شوې.

هغې وویل کله چې پاکستان ته راغلو، موږ ډېرې هیلې درلودې چې دلته به ښه ژوند پیدا کړو، خو بدبختانه موږ تر اوسه پورې د قانوني اسنادو پرته یوو، چې له دې امله موږ له مختلفو ستونزو سره مخ یو. هغې زیاته کړه چې دلته هر ډول دندې ترلاسه کول ډېر ګران شوي دي. په پاکستان کې د افغان پناه غوښتونکو شمیر په لکونو کې دی، او په دې کې زیاتره یې د روزګار او قانوني حیثیت له مسایلو سره مخ دي.

د افغان ښځو ژوندونه هغه وخت نورې ستونزې سره مخ شوې کله چې د طالبانو حکومت د نجونو او ښځو لپاره د تعلیم او نورو مهمو حقونو په وړاندې بندیزونه لګولي. شایسته او د هغې په څېر نورو ښځو وایي چې هغوی مجبورېږي په دوامداره توګه د خپل کورنۍ لپاره د یوه ښه راتلونکي په لټه کې مبارزه وکړي.